Kragujevac

Posebno mesto u mom srcu ima moj grad, Kragujevac. Grad mog rođenja, detinjstva, mladosti, prve ljubavi ...grad u kojem sam pri svakom dolasku ponovo kod kuće.

Položaj grada

Grad Kragujevac je privredni, kulturno-prosvetni, zdravstveni i politički centar Šumadije i Pomoravlja i susednih regiona. Nalazi se u srcu Šumadije i Srbije, južno od glavnog grada Beograda udaljen je 140 km autoputem E10. Prostire se na površini od 835 kvadratnih kilometara. Podignut je na obalama Lepenice u Kragujevačkoj kotlini, gde se dotiču krajnji ogranci šumadijskih planina: Rudnika, Crnog Vrha i Gledićkih planina. Za izbor mesta pri osnivanju naselja bili su od uticaja i brojni vodotoci. Naime, kroz uže gradsko područje teče reka Lepenica i nalaze se ušća njenih pritoka. Dolinama pomenutih vodotokova i blagim razvođima između njih, Kragujevac je u prošlosti povezivao Gružu, Lepenicu i Rudnik sa Pomoravljem, kuda prolaze saobraćajnice međunarodnog značaja.

Koordinate grada Kragujevca:

• severna geografska širina 44° 22'
  
• istočna geografska dužina 20° 56'
  
• nadmorska visina 180m.
  

Šumadiju karakteriše brežuljkasto - brdovito zemljište, blago zatalasano i pitomo. Rudnik je najveća planina u Šumadiji sa najvišim vrhom 1123m. Ovo područje je dobilo ime jer je nekada bilo preogato šumama, koje danas zauzimaju 1/4 ukupne površine.

Ovaj kraj ima razuđenu mrežu rečnih tokova ali bez većih reka. Zbog nedostatka većih reka i ograničenih padavina za snabdevanje Grada vodom izgrađene su veštačke akumulacije. Tako je nastalo Grošničko, Gružansko i jezero u Šumaricama.

Istorija

Pretpostavlja se da je Kragujevac kao naseljeno mesto postojao i pre Nemanjčke države. Kragujevac je prvi put spomenut u turskom popisnom defteru iz 1476. godine kao "Kragujofča", bivši trg sa 32 kuće.



Brojni arheološki nalazi sa područja Kragujevca i šire okoline dokazuju da se na ovom prostoru još u praistoriji odvijao društveni život. Mada nema pouzdanih podataka, današnje naselje ipak ima mnogo kraći vek. Prvi pisani zapis o naselju načinili su Turci 1476-77. godine, pošto se dotadašnje hrišćansko stanovništvo povuklo iz njega, nakon turskog preuzimanja. Istorijske pretpostavke govore da je u tom trenutku naselje moglo postojati barem pola veka. Od tada gotovo pust, kao i cela Šumadija, Kragujevac oživljava u drugoj polovini XV veka kada u njemu Turci podižu novo naselje. Sve do doba oslobodilačkih narodnih ustanaka u XIX veku, većinu stanovnika čine Turci, izuzev za vreme dve austrijske uprave: prve 1689 - 90. godine, a druge 1719 – 1738. godine. U tom periodu zabeleženo je znatno doseljavanje hrišćanskog stanovništva.

Pravi procvat Kragujevac doživljava od 1818. god. kada je proglašen prestonicom obnovljene Srbije. Naime, povoljan središnji geografski položaj, nacionalno homogeno stanovništvo za razliku od Beograda u kome je bila turska uprava, naveli su kneza Miloša da se opredeli za Kragujevac, koji postaje državni centar. Nastaje nova varoš kao suprotnost nasleđenoj turskoj palanci.

Čitav niz institucija prvi put u istoriji srpske države se osniva baš u Kragujevcu u narednom periodu: prve novine – “Novine srbske” pod uredništvom Dimitrija Davidovića, muzička formacija “Knjažesko – srbska banda” koju osniva Jozef Šlezinger, prvi teatar “Knjažesko – srbski teatar” pod upravom Joakima Vujića, takođe i prva gimnazija 1833. godine, Licej – viša škola 1838. godine, prva galerija slika, prvi sud “Sud kragujevački” 1820. god. i prva apoteka 1822. godine, kao i muzej i biblioteka. Preseljenjem prestonice u Beograd, 1841. godine počinje period stagnacije Kragujevca. I pored toga, grad je ostao centar političkog života, tako da su u njemu nastavile da se održavaju sve važnije skupštine u Srbiji, kao i u vreme kneza Miloša, sve do 1878. godine.

Verovatno je događaj iz 1851. god. najpresudnije uticao na noviju istoriju Kragujevca. Te godine je iz Beograda preseljena Topolivnica. Tako su se stekli uslovi da Kragujevac dobije suštinske odlike koje i danas nosi, industrijskog centra u kome se odvija živa politička aktivnost i u kome su, često mnogo pre drugih krajeva Srbije, napredna stremljenja nalazila plodno tlo.

Krajem XIX početkom XX veka grad dobija još jedno lice, postaje jak trgovački centar, često u nekim granama trgovine ispred i Beograda. Za prilike seljačke Srbije jak industrijski i trgovački centar, grad privlači brojne doseljenike, pa je Prvi svetski rat dočekao kao treći grad po veličini u Srbiji.
Važan strateški centar, Kragujevac doživljava česta razaranja kako u ovom tako i u Drugom svetskom ratu koji će grad posebno pamtiti po velikoj tragediji masovnog streljanja njegovih stanovnika 1941. godine. U vreme između dva rata, Kragujevac beleži uravnotežen, ali ne i previše snažan razvoj. Primećuju se ipak pozitivne tendencije dugoročnog planiranja grada koje su prekinute dolaskom nove komunističke vlasti 1945. godine.

Demografija



Danas na teritoriji Grada Kragujevca (sa okolinom) živi 211.580 stanovnika, a u samom gradu Kragujevcu živi 193.390 stanovnika što ga čini četvrtim gradom po veličini u Srbiji. Veliki značaj za stalno doseljavanje stanovništva tokom 20. veka imala je činjenica da Kragujevac predstavlja jedan od najvećih industrijskih centara u zemlji, dok se danas u Kragujevac doseljavaju pretežno mladi ljudi koji studiraju na Kragujevačkom univerzitetu koji poseduje 11 fakulteta u gradu i u opštinama ciji je nadregionalni centar. Većinu stanovništva čine Srbi, mada u gradu žive i pripadnici mnogih nacionalnih zajednica. Govori se srpskim jezikom ekavskog izgovora, u pisanju se paralelno upotrebljavaju latinica i ćirilica.

Grb grada



Kao držaci štita pojavljuju se sa obe strane po jedan na uzlet spreman heraldicki kraguj (u heraldici - jednoglavi orao prirodne boje) kao direktna asocijacija na moguci toponim grada. Oko vrata na plavoj traci oboma im visi štit i to plav sa otvorenom srebrnom knjigom zlatnog poveza - kod heraldicki desnog, odnosno crn sa tri zlatna stuba i preko toga obrnuti srebrni ševron - kod heraldicki levog držaca. Simbolika knjige je više nego ocigledna i govori o znanju, kulturi i obrazovanju i Kragujevcu kao univerzitetskom centru Srbije, dok je u drugom slucaju kombinacijom boja i heraldickih figura predstavljena velika tragedija (crna boja) u kojoj je stradala i mladost ovog grada (zlatna i srebrna boja - simbol cistote i nevinosti), kao i direktna aluzija obrnutog ševrona ( V ) i tri heraldicke grede ( III ) kao oznaka mucenickog V-3 razreda Gimnazije.

Tu su i stegovi - heraldicke zastave, i to steg Republike Srbije kao nadredjene teritorijalne instance - heraldicki desno, i steg Grada Kragujevca -heraldicki levo. Steg Grada Kragujevca je kvadratan, bele boje, sa predstavom heraldickog kraguja spremnog na uzlet koji stoji na odsecenoj plodnoj grani hrasta - kultnog drveta Slovena, a posebno Srba, motivu posebno duboke duhovne simbolike. U gornjem heraldicki desnom kantonu j ponovljen motiv srebrnog krsta sa cetiri srebrna ocila sa podsecanjem na znacaj Kragujevca kao centra Srbije i nekadašnje srpske prestonice. Sveti ahijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve dodelio je Skupštini opštine Kragujevac Orden Svetog Save prvog stepena, koji se nalazi u donjem delu grba. Ovaj orden je dodeljen u znak priznanja za sve što je Skupština učinila na otvaranju Bogoslovije Svetog Jovana Zlatousta u Kragujevcu. Travom obrasli brežuljkasti postament i traka sa imenom grada nisu obavezni elementi grba, ali lepo zaokružuju njegovu vizuelnu formu i završavaju ovu heraldicku pricu o grbu grada Kragujevca.